Heidi Sincuba

DE WRANGE SMAAK VAN NEGERZOENEN

‘Negerzoenen. A love story’. Een haast lieflijke titel. Zou zo als affiche in de showkasten van het Amsterdamse De La Mar Theater aangeplakt kunnen zijn. Twee monden die elkaar gretig opzoeken. Volle lippen die zich sensueel openen voor elkaar. Een aankondiging die nieuwsgierigheid wekt en wellicht sluimerende erotische gedachten wakker schudt. Ondeugend maar onschuldig.

Bij Heidi Sincuba (1987) heeft een dergelijke titel een dubbele bodem. Een maskerade in de letterlijke en figuurlijke betekenis van het woord.
Sincuba komt uit Zuid-Afrika, is vrouw en zwart. Op zich karakteristieken die aardig of nuttig kunnen zijn om te weten, maar die er niet toe hoeven te doen.
Niet bij Sincuba.
Bij haar vormen ze de basis van haar werk, de voedingsbodem voor haar inspiratie. Daaruit komen haar thema’s voort. Geweld, seksualiteit, geloof, kolonialisme, machtsmisbruik.
Die thema’s kun je indirect, subtiel of symbolisch verbeelden, maar daar kiest Sincuba niet voor. Al zou je dat op het eerste gezicht misschien niet zeggen.

Haar tekeningen en schilderijen lijken zich te voegen naar de vaak wat brave traditie van de figuratieve portretkunst en ze lijken zich te bedienen van de heldere, frisse en oppervlakkige taal van de massamedia, maar die invloeden vormen slechts een dekmantel, een middel om de kijker te verleiden om dichterbij te komen, om haar wereld te betreden, om te figureren in haar verhaal. Eenmaal binnen wordt hij geconfronteerd met de achterkant van deze onschuldige werkelijkheid. De ontroerende zwarte, vrome meisjes in witte jurkjes, gevat in gelikte lijsten, blijken slachtoffers van seksueel geweld. Rozenkrans en stralenkrans vloeken met bloedvlekken. Achter de gedistingeerd geklede ‘Fathers’ schuilt de kolonisator die zich vanuit zijn positie allerlei vrijheden permitteert. De Victoriaanse huls moet zijn racistische gevoede wreedheid aan het oog onttrekken.

In 2010 maakt Heidi Sincuba een serie tekeningen met als titel ‘Legally Bound’. Ogenschijnlijk refererend aan ‘Legally Blonde’, de filmkomedie uit 2001 waarin een dom blondje het vriendje dat haar dumpte probeert terug te veroveren. Bij Sincuba zijn het jonge zwarte vrouwen die zijn gekneveld en geketend. De (beeld)taal van seksueel genot of seksueel plezier, zoals de pornobladen die zo geraffineerd weten te verbeelden, moeten de aandacht afleiden van misbruik en mishandeling.
Heidi Sincuba drukt zich uit in vrijwel alle mogelijke disciplines. Ze tekent, schildert, voert performances uit, maakt installaties, maar schrijft ook gedichten, verhalen en schotschriften. De veelheid aan ideeën, de heftigheid ervan, hebben meer nodig dan één medium. Ze kan evenmin uit de voeten met één vastomlijnd plan of idee. Ze laat tot op het laatste moment open hoe haar presentatie eruit zal zien. Actualiteit en losse invallen moeten nog een plaats kunnen krijgen.

Een kunstenaar die zo geëngageerd is als Heidi Sincuba loopt het risico kopje onder te gaan in hinderlijk moralisme en irritante boodschapperigheid. Dat is bij haar niet het geval. Waarschijnlijk heeft dat te maken met haar directe manier van werken. Ze confronteert de kijker met haar werkelijkheid, ze slaat hem om de oren met haar expliciete beelden. Ze onthoudt zich van commentaar. Dat heeft ze niet nodig. Ze brengt de kijker in een situatie waarin hij zich ongemakkelijk voelt, waarin hij schaamte of gêne ervaart. Een situatie die verwart door de contrasten. Op die manier kan ze het met een gerust hart aan de kijker overlaten wat hij vindt, denkt of voelt. Ze loopt daarbij het risico dat de kijker afhaakt omdat hij geen zin heeft om zich ongemakkelijk te voelen. Dat deert haar niet omdat ze overtuigd is van haar eigen verhaal. “The trick is to remember that nowhere in history were people praised for attempting (to) improve the world. From Jesus Christ (supposing he existed) to Abraham Lincoln, Martin Luther King, John Lennon, Steve Biko and even Michael Jackson, it is only after the deed, when the hard work has been done that people jump on the wagon.”

Een tentoonstelling met werk van Sincuba is een ervaring die de kijker niet licht vergeet. Zijn ogen worden niet gestreeld maar hardhandig geopend.

Rob Perrée
Amsterdam, mei 2011

Meer informatie:
www.heidisincuba.com
Museum voor Moderne Kunst Arnhem (MMKA)